Fotovoltaïsche zonne-energie: opmars in Brussel
Fotovoltaïsche zonnepanelen maken vandaag onlosmakelijk deel uit van het Brusselse straatbeeld. Maar sinds wanneer zijn ze in het Gewest verspreid en hoe snel is dat gegaan? Deze editie van "In de kijker" toont hoe zonnepanelen zich sinds 2006 in het Brussels Gewest hebben ontwikkeld.
Hoe werken fotovoltaïsche zonnepanelen?
Fotovoltaïsche zonnepanelen zetten zonlicht om in elektriciteit. Ze kunnen worden geplaatst op daken, gevels of in open ruimten. Deze panelen worden aangesloten op een omvormer, die de geproduceerde gelijkstroom omzet in wisselstroom. Die wisselstroom kan vervolgens worden gebruikt via het elektriciteitsnet van de woning. De omvormer is aangesloten op de elektriciteitsmeter. Een fotovoltaïsche installatie bestaat dus uit:
- fotovoltaïsche zonnepanelen,
- een omvormer,
- een productiemeter, ook wel groene meter genoemd, die de door de installatie geproduceerde energie meet,
- en een slimme bidirectionele meter die door Sibelga wordt geplaatst.
De installaties worden aangesloten op het distributienet, zodat overtollige elektriciteit kan worden teruggeleverd of elektriciteit kan worden afgenomen als de productie niet voldoende is om op dat moment aan de vraag te voldoen.
Fotovoltaïsche zonnepanelen produceren lokaal elektriciteit. Deze elektriciteit wordt koolstofvrij of groen genoemd omdat er bij de productie geen broeikasgassen vrijkomen. Ze draagt dus niet bij aan het klimaatprobleem. Door zonnepanelen te plaatsen, kun je ook je elektriciteitsrekening verlagen door zelf de energie die je opwekt te gebruiken en het overschot te verkopen.
Gecertificeerde fotovoltaïsche installaties in het Brussels Gewest
Aantal fotovoltaïsche installaties per jaar van indienststelling
Sinds 2006 stimuleert het Brussels Gewest de productie van fotovoltaïsche elektriciteit via verschillende steunmechanismen zoals premies, fiscale voordelen en groenestroomcertificaten. Deze steun financiert gedeeltelijk de installatie van fotovoltaïsche panelen door particulieren, bedrijven en openbare instellingen.
Om voor deze steun in aanmerking te komen, moet een installatie gecertificeerd zijn, wat betekent dat ze een conformiteitsattest moet hebben van een erkende controle-instantie.
Op 7 januari 2025 waren er 23 316 fotovoltaïsche installaties gecertificeerd en actief in het Brussels Gewest. De grafiek laat zien wanneer deze installaties in gebruik zijn genomen.
2006-2013: de eerste installaties duiken op, gestimuleerd door gewestelijke steun
Tussen 2006 en 2013 duiken de eerste gecertificeerde fotovoltaïsche installaties op in het Brussels Gewest. In deze periode lanceert het Gewest verschillende steunmaatregelen om de hoge kosten voor de aanschaf van fotovoltaïsche panelen te compenseren:
- een gewestelijke premie,
- een belastingvermindering voor particulieren,
- een belastingaftrek voor bedrijven,
- groenestroomcertificaten.
2009 was een topjaar met 1 267 installaties die in gebruik werden genomen. In de jaren daarna neemt het aantal af, vooral omdat de gewestelijke premie vanaf 2010 wordt afgeschaft.
In het Brussels Gewest berekent Brugel elk jaar hoeveel steun er nodig is om een terugverdientijd van zeven jaar te garanderen voor nieuwe fotovoltaïsche installaties.
2014-2017: vertraging bij de ingebruikname van nieuwe installaties
Tussen 2014 en 2017 zakt het aantal nieuwe fotovoltaïsche installaties tot minder dan 270 per jaar. In die periode blijven alleen groenestroomcertificaten en belastingaftrek voor bedrijven bestaan als stimuleringsmaatregelen, wat investeringen minder aantrekkelijk maakt.
2018: investeringen in fotovoltaïsche installaties nemen een hoge vlucht
Vanaf 2018 neemt het aantal fotovoltaïsche installaties heel sterk toe. Zo is 84 % van de installaties die begin 2025 actief zijn, na 2017 in gebruik genomen. De flinke prijsdaling van fotovoltaïsche panelen en de blijvende gewestelijke steun zijn de redenen voor deze groei. In 2021 zien we een vertraging in de installaties door de coronacrisis. 2022 is een topjaar met 4 678 installaties die in gebruik zijn genomen en actief zijn op 7 januari 2025.
Methodologisch kader
Gecertificeerde fotovoltaïsche installatie
Een gecertificeerde fotovoltaïsche installatie bestaat uit fotovoltaïsche zonnepanelen, een omvormer, een productie-meter, ook wel groene meter genoemd, die de door de installatie geproduceerde energie berekent, een door Sibelga geplaatste bidirectionele slimme meter en een conformiteitsattest afgegeven door een erkende controle-instantie. In deze studie houden we geen rekening met de grootte van de installaties. Een installatie van minder dan 5 kWh wordt op dezelfde manier behandeld als een installatie van meer dan 250 kWh.
Gecertificeerd fotovoltaïsch park
Het gecertificeerde fotovoltaïsche park bestaat uit gecertificeerde fotovoltaïsche installaties die op een bepaald moment actief zijn. In onze studie hebben we gekeken naar het actieve park begin januari 2025, in plaats van naar het totale aantal fotovoltaïsche installaties dat sinds het begin van de onderzoeksperiode in gebruik is genomen. Het aantal installaties dat tussen 2006 en 2025 buiten gebruik werd gesteld, bedraagt 84, wat geen significante invloed heeft op de grafiek.
Gecertificeerde elektriciteit
Gecertificeerde fotovoltaïsche elektriciteit is elektriciteit geproduceerd door fotovoltaïsche panelen die gecertificeerd zijn door een erkende certificeringsinstantie. Deze panelen komen, kwamen of kunnen in aanmerking komen voor groenestroomcertificaten.
Groenestroomcertificaten
De groenestroomcertificaten zijn een manier om groene stroom te stimuleren, geregeld door het besluit van de Brusselse Regering betreffende de promotie van groene elektriciteit. Voor elke MWh groene stroom die wordt geproduceerd, wordt een certificaat afgegeven dat op een specifieke markt kan worden verhandeld.
Om groenestroomcertificaten te verkrijgen, moet men eigenaar zijn van een installatie voor de productie van groene stroom, die geen brandstof verbruikt, d.w.z. die gebruikmaakt van een hernieuwbare energiebron (fotovoltaïsch, wind, waterkracht). Deze installatie moet worden gecertificeerd door een Erkend Certificeringsorgaan (ECO).
Elektriciteitsleveranciers moeten elk jaar een bepaald aantal groenestroomcertificaten bij de overheid aangeven. Daarvoor kopen ze groenestroomcertificaten van Brusselse producenten. Er is een markt voor groenestroomcertificaten waar vraag en aanbod bij elkaar komen.
In het Brussels Gewest krijgt de eigenaar van een installatie die groene stroom produceert 1,81 groenestroomcertificaten voor elk megawattuur (MWh) elektriciteit die hij produceert. Hierdoor wordt de uitstoot van 217 kg CO2 (broeikasgas) vermeden. Dit percentage van 1,81 groenestroomcertificaten wordt de "basistoekenningsgraad" genoemd.
Om de ontwikkeling van bepaalde technologieën te stimuleren, hebben de gewestelijke overheden de “vermenigvuldigingscoëfficiënt” ingevoerd, waardoor er meer groenestroomcertificaten kunnen worden gegeven aan bepaalde soorten panelen.
De “toekenningsgraad” van de groenestroomcertificaten is dus het resultaat van de "basistoekenningsgraad" vermenigvuldigd met de “vermenigvuldigingscoëfficiënt”.
Brugel is de instantie van het Brussels Gewest die elk jaar in september de vermenigvuldigingscoëfficiënten voor elk type installatie berekent. Het doel van dit systeem is om ervoor te zorgen dat de installatie binnen 7 jaar is terugverdiend.
Groenestroomcertificaten worden toegekend voor een periode van tien jaar vanaf de datum van certificering van een installatie.
Meer info
Statistieken over milieu en energie in het Brussels Gewest zijn hier te vinden: https://bisa.brussels/themas/milieu-en-energie.